Ngũgĩ wa Thiong'o

1938 tarihinde Kenya’da doğan Ngũgĩ wa Thiong’o, çağdaş Afrika edebiyatının en önemli isimlerinden biridir. Kenya’nın sömürgecilik dönemindeki toplumsal ve kültürel baskılarına karşı duyduğu derin öfke, onu yazarlık kariyerinde adeta bir devrimciye dönüştürmüştür. İlk ve orta öğrenimini Kenya’da tamamlayan Ngũgĩ, üniversite eğitimini Uganda’daki Makerere Üniversitesi’nde yapmıştır. 1962 yılında sahnelenen ilk önemli oyunu The Black Hermit ile edebiyat dünyasına adım atmıştır. Bu eser, aynı zamanda Ngũgĩ için parlak bir edebi kariyerin başlangıcını simgelemektedir.
Yazar, 1964 yılında yayımlanan Weep Not, Child (Ağlama Çocuk, Çev. Seda Ağar, Ayrıntı Yayınları, 2023) adlı ilk romanı ile dikkatleri üzerine çekmiştir. Ardından 1965’te The River Between (Aradaki Nehir, Çev. Bora Korkmaz, Ayrıntı Yayınları, 2015) yayımlanmış ve bu eserler, onun sömürge sonrası Kenya’daki toplumsal ve kültürel yaraları derinlemesine incelediği ilk önemli romanları olmuştur. 1967 yılında yayımlanan üçüncü romanı A Grain of Wheat (Bir Buğday Tanesi, Çev. Gül Korkmaz, Ayrıntı Yayınları, 2015) ile yazar, daha geniş bir kitleye ulaşmıştır.
Aynı dönemde, Nairobi Üniversitesi’nde İngiliz Edebiyatı dersleri vermeye başlayan Ngũgĩ, 1969 yılında Homecoming adlı deneme kitabını yayımlamıştır. Bu kitap, yazarın kültürel ve toplumsal meselelere dair derinlemesine düşüncelerini yansıtmaktadır. İlerleyen yıllarda Writers in Politics (1981 ve 1997), Decolonising the Mind (1986; Zihni Sömürgeden Azad, Çev. Şebnem Nantu, Hece Yayınları, 2017), Moving the Center (1994), Penpoints, Gunpoints and Dreams (1998) ve Secure the Base (2016) gibi birçok önemli deneme kitabı yayımlanmıştır.
Ngũgĩ, 1977’de Petals of Blood (Kan Çiçekleri, Çev. Seda Ağar, Ayrıntı Yayınları 2019) adlı eserini yayımlayarak on yıl aradan sonra roman yazarlığına dönmüştür. Aynı dönemde, I Will Marry When I Want (Kikuyu dilindeki adıyla Ngaahika Ndeenda) adlı tiyatro oyununu yazmıştır. Ancak oyun, hükümet tarafından yasaklanmış ve tutuklanan Ngũgĩ 1978’de serbest bırakılmıştır.
Yazar hapishanede yaşadıklarını Detained: A Prison Diary (1981) adlı eserinde detaylı bir şekilde ele almıştır. Eserlerine Kikuyu dilinde devam etme kararını da aynı dönemde vermiştir. Hapishanede tuvalet kâğıtlarına anadilinde yazdığı Devil on the Cross (Çarmıhtaki Şeytan, Çev. Sena Dalgıç, Ayrıntı Yayınları, 2025) adlı romanı, bu dönemde yazdığı önemli eserlerden biridir.
1982 yılında Kenya’daki rejim baskılarından dolayı yaşamı tehdit altına girdiğinde yazar İngiltere’ye gitmek zorunda kalmıştır. 1989’da ise Amerika’ya yerleşen Ngũgĩ, burada Yale ve New York Üniversiteleri’nde uzun yıllar ders vermeye devam etmiştir.
2006 yılında Wizard of the Crow (Kargalar Büyücüsü, Çev. Seda Ağar, Ayrıntı Yayınları, 2021) adlı romanını yayımlayan yazar, günümüzde California Irvine Üniversitesi’nde edebiyat profesörü olarak görev yapmakta ve eserlerini okurlarla buluşturmaya devam etmektedir.